Gdy brak zdarzenia…

Ostatnio idąc do pracy, zauważyłem jak zmienia się cykl na skrzyżowaniu, które muszę pokonać. Samochody zaczęły zwalniać i w momencie jak dotarłem na skrzyżowanie zapaliło się im czerwone a ja nacisnąłem przycisk dla pieszych, aby wywołać zielone. Niestety zgodnie z cyklem zapaliło się światło zielone najpierw na jednej podporządkowanej, potem na drugiej. W tym momencie powinno zapalić się światło zielone dla pieszych, ale to nie nastąpiło. Przypuszczam, że za późno nacisnąłem przycisk, aby algorytm zmiany świateł to wyłapał. Może przycisk nie działał, choć to raczej nie możliwe, bo często z tego przejścia korzystam. Mogę przypuszczać, że cykl jest ustawiony jak na poniższym diagramie.

Na powyższym diagramie w BPMN wykorzystane zostały elementy:

• Zdarzenie oparte o czas (nadejście określonego momentu czy minięcie określonego czasu), co jest oznaczone przez obiekt timer event. Na diagramie są 2 takie zdarzenia: początkowe dla procesu (start timer event), oznaczone jako (A) na diagramie oraz pośrednie, występujące wewnątrz procesu (intermediate timer event), oznaczone kolejnymi literami (B, C, D, E).
• Zdarzenie informujące o otrzymaniu sygnału/komunikatu od zewnętrznego aktora (message event), tym razem zastosowane wewnątrz procesu (intermediate message event). Takim komunikatem/sygnałem jest żądanie od pieszego, który oczekuje zmiany światła z czerwonego na zielone dla przejścia dla pieszych. Ostatnio wskazywałem, że to zdarzenie może rozpocząć proces. W tym wypadku to zdarzenie wpływa na przebieg procesu, który wykonałby się i tak bez tego zdarzenia – nastąpiłaby zmiana świateł, tak, aby samochody z dróg podporządkowanych mogły przejechać przez skrzyżowanie. Różnica między obiektami jest widoczna na diagramach – jedno z nich ma pojedynczą linię (początkowe), a drugie podwójną (wewnątrz procesu).
• Bramka oparta o zdarzenia (event-based gateway) do rozdzielenia ścieżki. Bramka ta (typu exclusive) działa w ten sposób, że pierwsze napotkane zdarzenie inicjuje uruchomienie ścieżki/przebiegu procesu, występującego po tym zdarzeniu. Na końcu rozdzielenia też jest bramka i w zależności od jej rodzaju – wszystkie ścieżki muszą dojść do tego miejsca lub wystarczy jedna, aby proces przeszedł dalej. W powyższym przykładzie zastosowano również bramkę, która oznacza, że wystarczy tylko jedno z „wejść”, aby przejść dalej w procesie (tzw. exclusive gateway). Taka bramka znajduje się także poniżej, w celu wyboru jednej ze ścieżek, w zależności od tego, czy światło dla pieszych jest zielone czy nie. Decyzja oparta jest o zebrane dane/statusy (exclusive data-based event) a nie zdarzenia. Wcześniejsze zdarzenie (żądanie pieszego) spowodowało zmianę światła lub nie – jest to w sumie zero-jedynkowe. Takie oznaczenie można zaliczyć do danych sterujących procesem. Gdy brak takiego zdarzenia, zadania dotyczące światła dla pieszych w przebiegu procesu zostaną pominięte.
• Zadania (ang. tasks) wykonywane w procesie – zmiany świateł na czerwone, a potem na zielone dla odpowiednich sygnalizatorów oznaczonych numerami (1)-(4).
• tzw. artefakty, czyli dodatkowe elementy rozszerzające interpretację diagramu. Dodałem komentarze dotyczące przebiegu procesu, aby lepiej oznaczyć miejsca, które opisuje w punkcie dotyczącym bramek. Są to informacje dodatkowe, które nie sterują przebiegiem procesu, a pozwalają lepiej zrozumieć przedstawiony diagram.

Za pomocą wskazanych obiektów można sterować przebiegiem procesu oraz sekwencją wykonywanych zadań. W zależności od obsłużonych zdarzeń lub ich kolejności wystąpienia, proces pójdzie ścieżką „domyślną”, obsłuży wyjątek lub zastosuje zadania wynikają z alternatywnego przebiegu procesu. Powyższy proces mógłby przebiegać tak, że zawsze następuje przełączenie światła dla pieszego – z czerwonego na zielone, niezależnie od jego żądania.

Może być też tak, że w zależności od liczby żądań, czy jedno czy z dwóch stron jezdni, zmiana świateł dla samochodów następuje szybciej lub czas oznaczający, że konieczne jest przestawienie świateł się wydłuża. Pewnie istnieje też system, który dostosowuje długość cykli do ruchu lub natężenia ruchu pieszych. W niektórych miastach były testowane (a nawet chyba są wdrożone) takie mechanizmy, które badają natężenie ruchu lub mają zmienny system sygnalizacji w zależności od pory dnia.
—
Przypominam o możliwości wypełnienia anonimowej ankiety dot. mojego bloga – https://www.surveymonkey.com/r/LVC5B59. Wypełnienie ankiety to tylko kilka minut. Dzięki niej będę mógł tworzyć treści bardziej dostosowane do Waszych oczekiwań. Jeżeli pojawią się jakieś uwagi do samej ankiety lub problemy z jej wypełnieniem prośba o sygnał w komentarzu lub na adres e-mail podany po prawej stronie.

Reklama

Przez telefon czy na stronie?

Chyba każdy zna ten moment gdy jest przerwa w dostawie prądu – czy to chwilowa objawiająca się tylko mrugnięciem czy też dłuższa, wymagająca określonych działań (sięgnięcia po latarkę, świeczkę czy inny sprzęt). Gdy ostatnio w sobotę, nastąpiły 3 krótkie „mrugnięcia” a później przyszedł do mnie sąsiad z pytaniem czy coś wiem, przypomniałem sobie o innej sytuacji. Pod koniec roku 2019, dzień przed wigilią byłem w domu z rodziną, mijała właśnie godzina 19 i nagle ciemność – na całym osiedlu. Niezły moment na taki problem – ludzie przygotowują święta, wstawione ciasta, mięsa i inne potrawy a tu brak prądu. Złapałem za telefon i szukam informacji. Za pierwszym razem nic nie znalazłem, a za drugim pojawiła się informacja na mapie dostawcy prądu o  awaryjnej przerwie w dostawie prądu, która jest szacowana na 2 godziny. Minęło kilkanaście minut i prąd znów był dostarczany. A po 20 powtórka, znów ciemność – tym razem na krócej. Informacja na stronie się nie zmieniła.

Mogę sobie wyobrazić, że w momencie pierwszego wyłączenia część osób złapało za telefon i zamiast szukać informacji (sprawdzać samodzielnie) zadzwoniło na pogotowie energetyczne lub na infolinię dostawcy prądu. Mogło być też tak, że ktoś mógł pójść do sąsiada i spytać czy coś wie o na przykład planowanym wyłączeniu prądu. Wyobraźmy sobie jak mógłby wyglądać proces od strony dostawcy, który łączy te dwie możliwości – stronę z informacjami i telefony.

Dostawca na podstawie zgłoszeń telefonicznych i ich weryfikacji mógłby umieścić informację na stronie o awarii. Dzięki czemu zaspokoi potrzebę informacji tych sprawdzających i potencjalnie zmniejszy liczbę telefonów z regionu objętego awarią. Może także mieć system monitoringu, który wskaże mu, że taka awaria nastąpiła. Wejściem do procesu może być zgłoszenie telefoniczne od odbiorcy lub własny monitoring. Wyjściem może być informacja na stronie. Skutkiem pewnie będzie także wysłanie ekipy technicznej w rejon objęty awarią lub inne specyficzne działania.

Na powyższym diagramie próbowałem przedstawić omówiony proces. Na diagramie w notacji BPMN wykorzystałem zdarzenie inicjujące proces, powstałe na bazie zgłoszenia/komunikatu przekazanego przez „zewnętrznego” aktora. Jest to tzw. message start event – jeden z typów zdarzeń (ang. events) używanych w notacji BPMN służącej do modelowania procesów. To zdarzenie na diagramie jest zaznaczone na żółto. Opisany proces nie miałby miejsca, jeżeli takie zdarzenie nie nastąpi. Brak telefonów lub innych zgłoszeń oznacza prawdopodobnie, że nie ma awarii.
—
Przypominam o możliwości wypełnienia anonimowej ankiety dot. mojego bloga – https://www.surveymonkey.com/r/LVC5B59. Wypełnienie ankiety to tylko kilka minut. Zachęcam do tego.

Proces to-be ze zdarzeniem warunkowym

Pod jednym z moich wpisów, dotyczącym kroków procesu ręcznego, skupiłem się na tym jak wygląda (proces as-is) proces wynajęcia żelazka w hotelu. Wskazałem również jak taki proces mógłby wyglądać (proces to-be) po zmianach. Pod wpisem pojawił się komentarz: “wiem, że sam przykład jest poboczny i służy wywołaniu tematu, ale… naprawdę tak załatwiono sprawę żelazka? normalnie inspekcja i lustracja. oczywiście są też skrajne sytuacje w drugą stronę – jak tu http://www.eporady24.pl/odpowiedzialnosc_hotelarza_za_kradziez_w_pokoju_goscia,pytania,4,60,2900.html może spróbowałby Pan opisać proces związany z bezpieczeństwem w hotelu? jak to uregulować i usprawnić?”. Zgadzam sie, że zaobserwowany proces jest słaby, jednakże po przeczytaniu wskazanego w komentarzu artykułu, może się wydawać uzasadniony, jeżeli ktoś próbował takie żelazko ukraść.

We wskazanym artykule wskazane są potencjalne konsekwencje dla gościa oraz hotelu w sytuacji kradzieży w pokoju hotelowym pod nieobecność gościa. Artykuł porusza kwestię możliwych rozwiązań dla sporu między gościem a hotelem. W tym wypadku wydaje się, że szkoda nastąpiła z winy gościa. Dlatego właśnie spróbuję z tą częścią zmierzyć się w tym wpisie. Na potrzeby przypadku załóżmy, że obecny proces (as-is) zakłada, że uniknięcie kradzieży jest uzależnione jedynie od działań gościa – ukrycia kosztownych rzeczy, żeby nie leżały na widoku, przekazania ich do depozytu, upewnienia się, że drzwi pokoju są zamknięte itp. Zastanówmy się nad hipotetycznym procesem  docelowym (to-be).

Pierwszym pomysłem na wariant procesu, który pozwoliłby na uniknięcie kradzieży (rozwiązanie trochę zainspirowane metodami stosowanymi w samochodach) jest wykorzystanie rozbudowanego klucza do pokoju. Zakładając, że gość hotelu nie zapomni wziąć klucza z pokoju, można byłoby wprowadzić rozwiązanie, że klucz zaczyna piszczeć/wibrować, gdy znajdzie się np. w odległości X metrów od pokoju, który nie jest zamknięty. A oddalanie się od pokoju powoduje wzrost natężenia.

Diagram procesu ilustruje tzw. zdarzenie początkowe warunkowe (ang. rule/conditional start event). Takie zdarzenie oznacza, że proces rozpoczyna się w momencie wystąpienia określonych warunków, bardziej lub mniej rozbudowanych. Gdy warunek jest spełniony, tj. odległość od drzwi > X m, to rozpoczyna się proces. W sytuacji, gdy odległość jest mniejsza niż X m, to proces nie rozpoczyna się.

Podobne zastosowanie zdarzenia warunkowego mogłoby się znaleźć w innych procesach. Na przykład obsługa sytuacji, gdy  poziom wskażnika wykracza poza dopuszczalne wartości. Inny przypadek to spadek zapasów poniżej pewnej wartości itd.

Po co to zdarzenie początkowe?

W przypadku BPMN stosowanie zdarzeń początkowych nie jest obligatoryjne, jednakże dobrą praktyką jest ich stosowanie. Jest to istotne, aby oznaczyć gdzie zaczyna się proces. Łatwiej odbiorcy diagramu określić, która czynność jest pierwsza. Łatwiej mu także zapoznać się z logiką procesu, który jest na diagramie. Wyobraźmy sobie, że na poniższym przykładowym (w BPMN) diagramie nie ma oznaczonego zdarzenia początkowego, które zostało zaznaczone. Skąd będziemy wiedzieć, gdzie się zaczyna proces i co powoduje jego przeprowadzenie? Czy zaczynamy od przekazania raportu do akceptacji czy od korekty?

Umieszczenie zdarzenia początkowego (ang. start event) ma także tę zaletę, że można okreslić typ tego zdarzenia. Można np, wskazać, że proces ma miejsce co miesiąc, albo w określonym momencie czasu. Także może sygnalizować jakie fizycznie zdarzenia go inicjuje i jakie warunki. Zależy to również od tego jak szeroki proces chcemy pokazać. Jeżeli autor diagramu zakłada, że np. przyjęcie zamówienia jest pierwszym krokiem, to przed nim dobrze jest umieścić zdarzenie początkowe.

Wiele narzędzi stosowanych do modelowania procesów w notacji BPMN kontroluje, czy dana czynność (ang. task) ma połączenie (ang. connection) przychodzące i wychodzące. Zdarzenie początkowe nie wymaga połączenia przychodzącego.

 

Kiedy zaczyna się proces

Oczekiwanie na zdarzenie w poprzednim wpisie było związane ze zdarzeniami, które mają miejsce w trakcie trwania procesu i pozwalają na jego kontynuowanie. Z kolei dzielenie klasy na pary, było związane ze zdarzeniami przerywającymi proces lub wymagającymi wykonania określonych kolejnych kroków. Obydwie sytuacje były związane z tzw. intermediate events.

W przypadku BPMN można rozróżnić również zdarzenia inicjujące dane proces – tzw. start events. Proces może rozpoczynać się w wyniku wystąpienia danego zdarzenia (np. momentu czasu) lub jednego z wielu zdarzeń (np. czas lub wiadomość). Możliwa jest także sytuacja, gdy musi wystąpić równocześnie kilka zdarzeń. Dla każdej z tych sytuacji, język BPMN przewiduje różnego typu oznaczenia zdarzeń. Oznaczenia te pozwalają szybko zorientować się, podczas czytania diagramu, jaki rodzaj zdarzenia inicjuje proces.

Załóżmy, że mamy następującą sytuację. Pewna jednostka po zakończeniu każdego miesiąca kalendarzowego przygotowuje raport. Na przygotowanie raportu składa się określenie parametrów raportu, wykonanie raportu w systemie oraz przygotowanie komentarza do raportu. Taki proces jest inicjowany przez zdarzenie o typie określenia czasu (ang. timer), co widoczne jest na poniższym diagramie.

Załóżmy, że w pewnym momencie podjęto decyzję, że raport może być także przygotowywany na żądanie, zgodnie z wytycznymi podanymi we wniosku. Poniższy diagram w BPMN prezentuje dodanie takiego zdarzenia o typie wiadomości (ang. message). Jako element uzupełniający kroku „Określ parametry raportu” dodano informację o danych wejściowych (opcjonalnych).

Obok wskazanych typów zdarzeń inicjujących BPMN przewiduje jeszcze kilka ich rodzajów: niezdefiniowany (ang. none), warunkowy (ang. conditional), sygnał (używany przy łączeniu procesów, ang. signal), różne zdarzenia (ang. multiple), równoczesne zdarzenia (ang. parallel).